Birçok meslek grubunun alanına giren sürdürebilirlik tabii ki doğrudan Çevre Mühendislerinin de alanına girmektedir. Hatta ve hatta meslek alanımızın şimdiden hızlı bir giriş yapmış bulunmaktadır. Sonuçta sürdürülebilirlik deyince akla ilk çevre ile ilgili kavramlar geliyor fakat nedir basit cümlelerle sürdürülebilirlik? Çevre Mühendisliği ile ne alakası var?
Sürdürülebilirlik, doğal kaynakları yada bir hammaddeyi doğanın üretme hızından daha yüksek yada eşit tüketme hızını tanımlayan bir kavramdır. Bu kavramın çıkmasındaki en büyük etken Sanayi Devriminden sonra oluşan birçok çevre felaketidir.
Sürdürülebilirliğin temelinde üç konu mevcuttur. Bu üç konu; Ekonomik Sürdürülebilirlik, Sosyal Sürdürülebilirlik ve Çevresel Sürdürülebilirlik. Hepsi bir bütündür ve hepsinin var olması durumunda sürdürülebilirlik sağlanabilir. Kısaca aralarındaki ilişkiyi aşağıdaki şemadan görebilirsiniz;
Çevresel Sürdürülebilirlik kavramının ortaya çıkması ile Çevre Mühendislerinin etki alanları artmaya başlamıştır. Mesela;
- Ekolojik ayak izi kavramı,
- Yaşam döngüsü analizi,
- Sürdürülebilir üretim ve tüketim,
- Sürdürülebilirlik raporu,
- Sürdürülebilir tarım,
- Sürdürülebilir gıda güvenliği,
- Sürdürülebilir turizm kapsamında yeşil yıldız sertifikasyonları,
- Yeşil bina sertifikasyonları (LEED, BREEAM, GREEN STAR, SBtool, CASBEE, C2C, DGBN, German Sustainable Building Label... listeyi uzatmak mümkün), (hatta artık okul, hastahane,endüstriyel tesisler, köprüler, altyapı sistemleri, yollar, mahalleler için bile sertifikasyonlar türemeye başladı)
- Kentsel geri dönüşüm,
- Ekoetiket,
- Ekoverimlilik,
- Ekoinovasyonlar,
- Endüstriyel ekoloji ve endüstriyel ekosistem,
- Yeşil havalimanı çalışmaları,
- Yeşil büyüme,
- Yeşil kampüs çalışmaları,
- Atık yönetim planı,
- Atık azaltma teknikleri,
- Geri dönüşüm,
- Çevre teknolojileri,
- Çevre yönetimi,
- Çevre hakkında çıkan birçok yasa, kanun ve yönetmelikler
- Temiz üretim,
- Endüstriyel simbiyoz,
- Su ayak izi,
- Enerji verimliliği,
- Enerji yönetimi,
- Atıklardan biyogaz, biyoyakıt, biyohidrojen çalışmaları
- Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim,
- Entegre kirlilik önleme ve kontrolü,
- Çevresel Etki Değerlendirme,
- İş Sağlığı ve Güvenliği,
- Karbon ayak izi(sera gazı hesabı) hatta ilintili olarak karbon piyasası,
- Risk yönetimi,
- ISO kalite belgeleri,
- Permakültür
Listeyi daha da uzatmak mümkün. Bir çoğunu ilerideki yazılarımda tek tek açacağım sevgili okurlarım :) Görüldüğü üzere aslında sahada bulunan birçok Çevre Mühendisi farkında olarak yada olmayarak sürdürülebilirliğe hizmet etmektedir.
Sürdürülebilirlikte başarıya ulaşmak için uygulanan bir kavram bulunmaktadır. "BİYOMİMİKRİ (BİYOTAKLİT)". Biyomimikri (biomimicry), 1997 yılında Janine Benyus tarafından ortaya atılan bir kavramdır ve doğadan ilham alınarak yapılan teknolojik yenilik anlamına gelmektedir.
(BİYOMİMİKRİ KAVRAMINA İSTİNADEN)
Biyomimikri doğadaki herhangi bir sistemi modelleyerek tasarımının yapılmasıdır.Yani, çözmeye çalıştığımız sorunların çözümlerini doğada arayıp bulup öğrenerek yeni çözümler üretmeyi hedeflemektedir. Bu alan birçok alana uygulanabilir. Çevre Mühendisliğinde, damlatmalı filtreler, dönen biyodisk sistemleri, anaerobik arıtma sistemleri vb sistemler bu kavrama karşılık gelen sistemlerdir.
Biyomimikri kavramı biyonik ve biyomimetik kavramı ile karıştırılmaktadır. Hatta bazı kaynaklar bu kavramların aynı şey olduğunu söylüyor fakat bu kavramlar farklıdır.
(BİYONİK TERİMİNE İSTİNADEN)
Biyonik kelimesi sibernetik bilimini içine kapsayan bir kelimedir. Çoğunlukla mühendisler ile ilişkilendirilir. Biyonik, insan vücudundaki sistemlerin yapılan taklididir. (Sinir sistemi, sindirim sistemi, iskelet sistemi, dolaşım sistemi, boşaltım sistemi, solunum sistemi, lenf sistemi, üreme sistemi gibi sistemler). Mesela cyborg'lar (yarı insan yarı makine) bunlara örnektir. Yürüyemeyen bir insana takılan biyonik bacaklar ile yürümesi, kolu olmayan insanlara yapılan biyonik kollarla ellerini kullanabilmesi (ki bunlar gerçekleşen teknolojiler) biyonik ile ilgilidir.
(BİYOMİMETİK TERİMİNE İSTİNADEN)
Biyomimetik çeşitli canlıların biyokimyasal sistemlerin taklididir. Yani bir canlının ürettiği bir kimyasalı inceleyip bu kimyasalı oluşturmaya çalışmasıdır. Mesela, Bir örümceğin yapığı ipliğin taklidini laboratuvarda oluşturulması ile süper yapıştırıcıların oluşturulması gibi. Çevre mühendisliğinden örnek verecek olursak aktif çamur sistemi biyomimetiğe örnek teşkil edebilir. C/N/P =100/5/1 oranını aktif çamur sisteminde sağlamaya çalışmak ve sistemi verimli çalıştırmak için bulunmuş bir orandır.
Kısacası bu konulara girmemin nedeni doğanın da sürdürülebilirlik stratejileri bulunmaktadır ve Çevre Mühendisleri ve diğer meslek alanında sürdürülebilirlik üzerine çalışan herkes doğayı bu konuda taklit ettiler ve etmeye devam ediyorlar (Biyomimikri). Bunlar;
- Geri dönüşüm / ayrıştırma: Doğada geri dönüşüm döngülerle olmaktadır. Karbon döngüsü, Azot Döngüsü, Fosfor Döngüsü, Oksijen Döngüsü ve niceleri... Bu dengeler olurken ayrıştırma da sağlanmaktadır. Mesela ağaçlardan dökülen yaprakların çürüyerek toprağa gübre olması gibi.
- Yenilenme ve tazelenme: Yenilenme ve tazelenme işlemlerini yine doğal döngüler sağlamaktadır. Örneğin; Oksijen döngüsü. Şimdiki teknolojilerle henüz bunun sürdürülebilir bir örneği taklit edilememiştir.
- Popülasyon kontrolü: Bir türün genetik özellikleri (canlılık gücü, üreme gücü, adaptasyonlar vb.) ve çevresel faktörler (ısı, nem, besin, hastalık vb.) ile doğa canlılar üzerinde popülasyon kontrolü yapmaktadır.
- Bir organizmanın birden fazla fonksiyonu: Bir ağacın hem besin kaynağı olması hem oksijen kaynağı olması hemde yağmuru çekmesi gibi.
NOT: Konunun genişliği beni bir hayli zorlayan nokta oldu ve umarım sizin içinde faydalı bir bölüm olmuştur.
Merve Özlem VURMAZ
